De Grote Kerk van Vianen

Geschiedenis - Interieur - Praalgraf - Orgels

Cor Bouwstra en Aart van Beek

De bouwgeschiedenis van een monument als de Grote Kerk laat zich lezen als een boek. Een boek waarvan weliswaar zo nu en dan fragmenten ontbreken, maar toch: een spannend boek. De geschiedenis van de Grote Kerk gaat terug tot rond 1325, de periode dat in Vianen een 'vrije' kapel werd opgericht.
Talloze uitbreidingen en wijzigingen lieten sporen achter en veel van deze sporen zijn verrassend goed zichtbaar op en in het huidige kerkgebouw.
Telkens als er gerestaureerd wordt, komen er nieuwe sporen tevoorschijn en kan de puzzel van de wordingsgeschiedenis van het gebouw stukje bij beetje worden gelegd. Met name de laatste grote restauratie, in de jaren vijftig van de vorige eeuw, heeft veel informatie opgeleverd over de historie van de kerk.

In de geschiedenis van de Grote Kerk en haar interieurmonumenten spelen de orgels een prominente rol. In 1802 werd aan de regering van de Bataafse Republiek toestemming gevraagd om de regeringsbank te verplaatsen, zodat tussen het koor en het schip een orgel gebouwd zou kunnen worden, het eerste grote orgel in de kerk. Aldus geschiedt; het orgel vormt daarbij een afsluiting van het koor. Bij de restauratie in de jaren vijftig wordt die afsluiting ongedaan gemaakt en wordt de orgelkas aangepast en verplaatst naar de torenzijde. In de kas komt een nieuw orgel, dat echter vijftig jaar later al toe blijkt te zijn aan vervanging. De Belgische orgelbouwer Thomas bouwt in de gerestaureerde, orginele orgelkas een nieuw instrument, beter passend bij de kerk en bij de stijlperiode van de kas. Tegelijkertijd wordt ook de restauratie van het waardevolle kabinetorgel door de orgelbouwer van Rossum ter hand genomen. Dit orgel uit 1805, een schenking van een gemeentelid, was in de kerk geplaatst om ten tijde van de restauratie in de jaren vijftig het hoofdorgel te vervangen.

Dit boekje gaat over de historie van de Grote Kerk van Vianen en haar beide orgels. Het is uitgegeven ter gelegenheid van een uniek moment in de geschiedenis: de ingebruikname van de twee gerestaureerde orgels in de Grote Kerk van Vianen.